بررسی مؤلفه‌های ادبیات زندان در رمان «شرق المتوسط» اثر عبدالرحمن منیف

عبدالرحمن­منیف (1933 ـ 2004م)، نویسندۀ متعهد معاصر سعودی، در رمان­های خویش با ترسیم واقعیت­های سیاسی و اجتماعی عربستان و سایر کشورهای عربی نسبت به اوضاع استبدادی و بی­عدالتی موجود در این کشور­ها اعتراض می­کند. رمان «شرق المتوسط» (1975م) یکی از داستان­های اوست که در آن تصویری واضح از نظام اطلاعاتی و وضع اسفبار زندانیان سیاسی در کشورش عرضه کرده است. این نوشتار با تکیه ‌بر روش توصیفی- تحلیلی، بر آن است تا مهم­ترین مؤلفه­های ادبیات زندان؛ همچون محیط زندان (سلول و شب­های زندان)، شخصیت زندان­بان و نگهبان زندان، احوال زندانی (شکنجه، غذای زندانی، تنهایی و فراق، غم و اندوه، یأس و ناامیدی، فکر، خیال و ترس، آرزوی مرگ، شکایت، ضعف و بیماری، تهدید و اعتراف، فخر، پوزش‌نامه و آزادی) را در رمان «شرق المتوسط» واکاوی نماید. نتیجۀ این بررسی حاکی از آن است که با توجه به تجربة زندان توسط نویسنده، مؤلفه­های ادبیات زندان در رمان «شرق­المتوسط» بهترین نمود را از اوضاع‌ و احوال زندانیان بویژه حالات درونی و روانی در زندان داشته است.